Μια μέχρι τώρα άγνωστη υποβρύχια ηφαιστειακή έκρηξη, μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. ηφαιστειακό τόξο νότιου Αιγαίουανέδειξε τις έρευνες που πραγματοποιεί πολυεθνική επιστημονική ομάδα στη Σαντορίνη.
Η επιστημονική ομάδα εντόπισε ένα τεράστιο κοίτασμα ελαφρόπετρας, το οποίο έγινε δειγματοληψία σε επτά υποθαλάσσιες τοποθεσίες γύρω από το νησί της Σαντορίνης. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στο περιοδικό Communications Earth & Environment από την ομάδα Nature.
Αυτό το στρώμα ελαφρόπετρας που ονομάζεται “Αρχαία Τούφ” υποδεικνύει ότι μια ρηχή υποβρύχια έκρηξη του προϊστορικού ηφαιστείου της Σαντορίνης έλαβε χώρα περίπου πριν από 520 χιλιάδες χρόνια (με πιθανή απόκλιση δέκα χιλιάδων ετών). Λεπτές αποθέσεις ηφαιστειακής ελαφρόπετρας από την έκρηξη κάλυψαν τρία νησιά. Πυροκλαστικές ροές ξέσπασαν κάτω από τη θάλασσα, μεταφέροντας νερό και μετατράπηκαν σε ρεύματα θολότητας και λάσπης που κάλυπταν τον πυθμένα μέχρι και 70 χιλιόμετρα από την πηγή τους, σχηματίζοντας μια υποβρύχια απόθεση ενός όγκου μεγαλύτερη από περίπου 90 κυβικά χιλιόμετρα και πάχος έως 150 μέτρα. Είναι εντυπωσιακό ότι αυτό το κοίτασμα είναι έξι φορές μεγαλύτερο από τα κοιτάσματα πυροκλαστικής ροής από τη μεγάλη μινωική έκρηξη που συνέβη στο τέλος της Εποχής του Χαλκού (περίπου 3.600 χρόνια πριν) και που συνέβαλε στην παρακμή του μινωικού πολιτισμού της Κρήτης. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι τα πυροκλαστικά κοιτάσματα από τη μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη του Ιανουαρίου 2022 στο νησί Hunga Tonga-Hunga Ha’apai στον Ειρηνικό Ωκεανό ήταν δέκα φορές μικρότερα από τα κοιτάσματα που χαρτογραφήθηκαν από το συγκεκριμένο αρχαίο γεγονός στη Σαντορίνη.
Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, το ηφαιστειακό πεδίο Χριστιάνα-Σαντορίνη-Κολόμβο ήταν πολύ πιο εκρηκτικό στο μακρινό παρελθόν από ό,τι πιστεύαμε. Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι παρά τη βίαιη αυτή εκκίνηση, είναι πολύ απίθανο το ηφαιστειακό συγκρότημα της Σαντορίνης να ξαναζήσει μια τόσο μεγάλη έκρηξη στο εγγύς μέλλον.
Ένας συνδυασμός βαθιάς γεωτρήσεων, μεγάλων διεπιστημονικών συνόλων δεδομένων, εργαστηριακών αναλύσεων και ενός πυκνού δικτύου θαλάσσιων σεισμικών προφίλ χρησιμοποιήθηκε για την ανακάλυψη της υποβρύχιας ελαφρόπετρας.
Η αποστολή πραγματοποιήθηκε από το ερευνητικό σκάφος JOIDES Resolution Science Operator, που χρησιμοποιείται από το διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα IODP. Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από 22 χώρες με στόχο τη διερεύνηση της ιστορίας και της δομής της Γης όπως καταγράφονται σε ιζήματα και βράχο. Στη συγκεκριμένη ωκεανογραφική αποστολή με αριθμό 398, που πραγματοποιήθηκε από τον Δεκέμβριο του 2022 έως τον Φεβρουάριο του 2023, συμμετείχαν 32 επιστήμονες από εννέα χώρες, με επικεφαλής τον Tim Druitt από το Πανεπιστήμιο Clermont-Auvergne στη Γαλλία και τον Steffen Kötterolf από το Geomar Helmholtz Oceanographic Research Center από το Κίελο. Στην επιστημονική ομάδα συμμετείχαν επίσης η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Παρασκευή Νομικού, η λέκτορας του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Όλγα Κουκουσιούρα και ερευνήτρια του Τμήματος. Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών Παρασκευή Πολυμενάκου.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η κ. Νομικού στο ΑΠΕ-ΜΒΕ, «Ξαναγράφεται η γεωλογική ιστορία της Σαντορίνης!» «Τα αποτελέσματα της υποβρύχιας ερευνητικής γεώτρησης αλλάζουν την τρέχουσα κατανόηση του ηφαιστειακού τόξου του νότιου Αιγαίου αποκαλύπτοντας εξαιρετικά επικίνδυνη υποβρύχια ηφαιστειακή δραστηριότητα σε σύγκριση με αυτή που ήταν προηγουμένως γνωστή. Επεκτείνουν την εκρηκτική ιστορία του πολύπλοκου ηφαιστειακού πεδίου της Σαντορίνης στο παρελθόν και υποδηλώνουν την ύπαρξη μια μεγάλη θαμμένη υποβρύχια καλντέρα, πάνω στην οποία εξελίσσεται το σύγχρονο ηφαιστειακό της πεδίο», υπογραμμίζει. Επίσης, η κ. Νομικού εξηγεί ότι η ύπαρξη αυτών των κοιτασμάτων τέφρας στη στεριά «αναδεικνύει τη σημασία της βαθιάς υποβρύχιας γεώτρησης για να αποκαλυφθούν όλα τα μυστικά των νησιωτικών ηφαιστειακών τόξων, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές όπως η Μεσόγειος».
