Στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, ο Solveig Archman, ένας συνταξιούχος από το σουηδικό νησί Gotland, ξύπνησε με τρομερά νέα. Ο Nord Stream 1 και ο Nord Stream 2, οι δύο αγωγοί που κατασκευάστηκαν για να μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία, είχαν αρχίσει ξαφνικά να διαρρέουν σε τρία σημεία. Καθώς και οι δύο αγωγοί γέμισαν με αέριο, μεγάλες ποσότητες μεθανίου απελευθερώθηκαν στη θάλασσα και στην ατμόσφαιρα. Λίγες ώρες αργότερα, οι σουηδικές αρχές ανακοίνωσαν ότι εντοπίστηκε και τέταρτη διαρροή.
Η Σουηδία, η Δανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι οι διαρροές ήταν αποτέλεσμα δολιοφθοράς. Όποιος κι αν ήταν υπεύθυνος, το σαμποτάζ σήμανε το δραματικό τέλος των δύο αγωγών, που σχεδιάστηκαν στο απόγειο της παγκοσμιοποίησης για να προμηθεύουν τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με φυσικό αέριο από τη Ρωσία.
Ο Archman ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους στη Σουηδία που αντιτάχθηκαν στην κατασκευή του Nord Stream 1, του πρώτου από τους δύο αγωγούς φυσικού αερίου που θα κατασκευαστούν. Δήλωσε την αντίθεσή της στα μέσα του 2007, ενώ ήταν μέλος του δημοτικού συμβουλίου του Γκότλαντ. Ωστόσο, ο κεντροδεξιός κυβερνητικός συνασπισμός της Σουηδίας εκείνη την εποχή πίστευε ακράδαντα στην παγκοσμιοποίηση. Οι περισσότεροι πολίτες, ανεξαρτήτως ιδεολογίας, πίστευαν στις αρετές των στενότερων ενεργειακών, οικονομικών και εμπορικών δεσμών μεταξύ των χωρών.
«Μην είστε ρωσοφοβικοί, μην ανατρέπετε την κυβέρνηση, είναι έργο ειρήνης»
Το Nord Stream 1 ήταν το έργο του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom. Και το Gotland, που βρίσκεται στη μέση της Βαλτικής Θάλασσας, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατασκευή του. Η κατασκευαστική εταιρεία χρειαζόταν αποκλειστική πρόσβαση στο Slite Harbor του νησιού και όπως λέει ο Archman στο Foreign Policy, ουσιαστικά ζητήθηκε να δοθεί η έγκριση μέσω ταχείας διαδικασίας του δημοτικού συμβουλίου. Τα επιχειρήματα, ποιος άκουσε; “Πρέπει να εμπιστευτείτε τους ειδικούς. Μην είστε ρωσοφοβικοί. Η Ευρώπη χρειάζεται ενέργεια. Είναι ένα έργο ειρήνης”.
Όταν κάποιοι σύμβουλοι διαφώνησαν, άρχισε η ψυχολογική πίεση. «Μας είπαν ότι αν καταψηφίζαμε τη συμφωνία θα ρίξαμε την κυβέρνηση», θυμάται ο Άρτσμαν.
«Όσο περισσότερο διάβαζα για το έργο, τόσο περισσότερο αμφέβαλα αν ήταν καλή ιδέα», θυμάται. Ανησυχούσε για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον βυθό της θάλασσας, τραυματισμούς στα συνεργεία κατασκευής από πιθανά πυρομαχικά που είχαν απομείνει από τους δύο παγκόσμιους πολέμους και δεν ήθελε να στοιχηματίσει στη Ρωσία, είπε. “Ανεξάρτητα από το πόσα εκατομμύρια κορώνες ήταν διατεθειμένοι να μας δώσουν. Δεν θα πουλούσα ποτέ έτσι τον Γκότλαντ. Έθεσε σε κίνδυνο την ασφάλεια του νησιού”, εξηγεί.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, καθώς ο Nord Stream 1 και ο Nord Stream 2 «αιμορραγούσαν» αέριο στη Βαλτική Θάλασσα και στην ατμόσφαιρα, και η κοινή γνώμη συμπέρανε ότι οι δυτικές ενεργειακές υποδομές δεν ήταν ασφαλείς από επιθέσεις, ο Archman – απρόθυμα – είχε δίκιο.
Το σύμβολο της παγκοσμιοποίησης
Όταν κατασκευάστηκε το Nord Stream 1, ήταν πραγματικά σύμβολο της παγκοσμιοποίησης. Η ρωσική εταιρεία κατείχε το ακίνητο. Μια ιταλική εταιρεία σχεδίασε τον αγωγό, μια γερμανική εταιρεία προμήθευε το υλικό του αγωγού και μια γαλλική εταιρεία συντόνισε την υλοποίηση. Η Σουηδία παρείχε το λιμάνι.
Στις 8 Νοεμβρίου 2011, εγκαινιάστηκε το φιλόδοξο έργο, αρκετά υπεράνω του προϋπολογισμού, ικανό να παρέχει 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου κάθε χρόνο, αρκετά για να τροφοδοτήσει 26 εκατομμύρια κατοικίες. Ως επίτευγμα μηχανικής, ο αγωγός ήταν ένα θαύμα.
Στην τελετή έναρξης, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κάθισε στην πρώτη σειρά. Η Γερμανία είναι ένας από τους πιο ένθερμους και σταθερούς υποστηρικτές των ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία.
Η μέρα που άλλαξε τα πάντα
Περίπου 10 χρόνια μετά το άνοιγμα του αγωγού φυσικού αερίου, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η ρωσική εθνική τηλεόραση μετέδωσε μια ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν. «Σήμερα, πιστεύω για άλλη μια φορά ότι είναι απαραίτητο να επιστρέψουμε στα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στο Ντονμπάς και στο θεμελιώδες ζήτημα της ρωσικής ασφάλειας», ξεκίνησε ο Ρώσος πρόεδρος, προτού συνεχίσει: «Αναφέρομαι σε αυτό που μας απασχολεί ιδιαίτερα. Θεμελιώδεις απειλές κατά της χώρας μας από ανεύθυνους πολιτικούς στη Δύση Αναφέρομαι στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς την Ανατολή».
Οι δυτικές κυβερνήσεις απάντησαν αμέσως με μια σειρά κυρώσεων κατά της Μόσχας. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία διέλυσε τα όνειρα για διπλωματία αγωγών.
