Ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ., υπήρχαν «γιατροί συντάκτες» που απολάμβαναν μεγάλης κοινωνικής αναγνώρισης. Παρείχαν δωρεάν υγειονομική περίθαλψη στους πολίτες. Το κράτος/δήμος αποζημίωσε τον γιατρό με πάγια αμοιβή. Διαχρονικά έγιναν αρκετές προσπάθειες να καθιερωθεί ο θεσμός του προσωπικού ιατρού στη χώρα μας, με έμφαση στη μεταπολεμική περίοδο.
Γράφει ο Γιάννης Υφαντόπουλος (Δ. Φιλ.) *
Η δήλωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τον Σεπτέμβριο του 1978 στην Άλμα-Άτα ήταν επαναστατική στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης γιατρού-ασθενούς, υιοθετώντας μια νέα ολιστική φιλοσοφία για τον τομέα της υγείας.
Η Alma Ata πρότεινε:
- αρμονική διατομεακή συνεργασία μεταξύ των τομέων της υγείας, του κοινωνικού και του οικονομικού τομέα.
- αντιμετώπιση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας, χαρακτηρίζοντάς τις πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά απαράδεκτες
- διαμόρφωση στρατηγικής για την προώθηση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ)
Στη δεκαετία του 1980, ο Υπουργός Υγείας Σπύρος Δοξιάδης, στενός συνεργάτης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, επηρεασμένος από τη νέα φιλοσοφία της Άλμα Άτα, πρότεινε ευρείες μεταρρυθμίσεις με τους ακόλουθους στόχους: i) η ανάπτυξη του PHY, ii) η ισότητα πρόσβασης, iii. ) διαθεσιμότητα υπηρεσιών υγείας 24 ώρες την ημέρα, iv) ολοκληρωμένη διεπαφή μεταξύ των επιπέδων περιπατητικής φροντίδας και νοσοκομειακής περίθαλψης v) κίνητρα για παραγωγικότητα για ιατρούς vi) επιστημονικός σχεδιασμός σχεδιασμού και τοποθέτησης υπηρεσιών υγείας vii) συνεχής αξιολόγηση της παραγωγικότητας και αποδοτικότητας των πόρων υγείας με αντικειμενικούς δείκτες. Δυστυχώς, το νομοσχέδιο «Μέτρα Προστασίας Υγείας» του Σπύρου Δοξιάδη δεν εγκρίθηκε ποτέ γιατί κρίθηκε «μη ρεαλιστικό» για την ελληνική κατάσταση.
Το 1983 ψηφίστηκε πανηγυρικά ο εθνικός νόμος περί κοινωνικής ασφάλισης, το άρθρο 17 του οποίου αναφέρει συγκεκριμένα:
- στον οικογενειακό γιατρό,
- στην ελεύθερη επιλογή γιατρού, και
- στην εγγραφή 1800 έως 2500 πολιτών ανά οικογενειακό γιατρό.
Στη συνέχεια ο θεσμός του Γενικού Ιατρού καταργήθηκε με το Νόμο 2194 του 1994 και έλαβε αρκετές αναθεωρήσεις το 2014, το 2017 και το 2022.
Διεθνείς επιδημιολογικές και δημογραφικές μελέτες έχουν προσφέρει γόνιμες ιδέες για την ανάπτυξη του θεσμού του οικογενειακού γιατρού. Πρότειναν συγκεκριμένους λειτουργικούς δείκτες όπως: ο γενικός ιατρός εξυπηρετεί πληθυσμό περίπου 2.500 ατόμων, με περίπου 36 έως 50 ώρες εργασίας την εβδομάδα, με μέση διάρκεια ανά επίσκεψη που κυμαίνεται από περίπου 15 λεπτά, με 40 καθημερινές και 200 εβδομαδιαίες επισκέψεις . επισκέψεις. Ο συνολικός αριθμός των ιατρικών επισκέψεων ανά έτος υπολογίζεται σε περίπου 10.000. Φυσικά, οι εκτιμήσεις αυτές ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με τη δομή, την οργάνωση, τη χρηματοδότηση, τα δημογραφικά στοιχεία, την επιδημιολογία καθώς και την κλίμακα και την έκταση των αναγκών υγείας.
Από οικονομικό σοκ σε σοκ υγείας
Η ψήφιση του ΦΕΚ 187/Α/15-11-2024 για τον προσωπικό γιατρό στην Ελλάδα τοποθετεί τη χώρα μας σε μια περίοδο μετά από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης και μετά από μια επιδημιολογική κρίση με τον COVID-19. Έχουμε μια ακολουθία από ένα οικονομικό σοκ σε ένα σοκ υγείας. Η δεκαετής οικονομική κρίση, τα τρία μνημόνια και οι δραστικές περικοπές στις δαπάνες της δημόσιας υγείας έχουν δημιουργήσει σωρευτικά προβλήματα που έχουν επηρεάσει σημαντικά τη λειτουργία του συστήματος υγείας στην Ελλάδα.
Για παράδειγμα αναφέρουμε:
Υποχρηματοδότηση: Βλέποντας την εξέλιξη των δαπανών για την υγεία στην Ελλάδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ-27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρατηρούμε στη χώρα μας υποχρηματοδότηση δύο ποσοστιαίων μονάδων για το σύνολο των δαπανών για την υγεία ως ποσοστό του ΑΕΠ και τριών ποσοστιαίων μονάδων για τη δημόσια υγεία. . δικαστικά έξοδα.
Ανεκπλήρωτες ανάγκες: Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεκπλήρωτων αναγκών υγειονομικής περίθαλψης με 11,6% έναντι του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι 2,4%.
Ανισότητες στην υγεία: Οι διαφορές στην Ελλάδα, μεταξύ πλουσίων και φτωχών, είναι πιο έντονες από ό,τι σε άλλες χώρες της ΕΕ-27, καθιστώντας τη χώρα μας την «πρώτη χώρα της ΕΕ-27» με τις μεγαλύτερες και πιο δύσκολες ανισότητες. Στην Ελλάδα, το χάσμα στις ανεκπλήρωτες ανάγκες μεταξύ φτωχών και πλουσίων ανέρχεται στο 19,6%, ενώ στις χώρες της ΕΕ-27 είναι μόλις 2,6%. (ΟΟΣΑ Υγεία με μια ματιά 2024).
Αρνητικό υπόλοιπο του Ταμείου Κοινωνικής Ασφάλισης: Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία από τον προϋπολογισμό του 2025, προβλέπεται έλλειμμα 345 ατόμων για το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολείται από το NHS. Οι αποχωρήσεις προσωπικού από τον τομέα υγείας του NHS την περίοδο 2023-25 ανήλθαν σε 8.501 άτομα, ενώ οι προσλήψεις έφτασαν τα 8.156 άτομα.
Στα παραπάνω ζητήματα προστίθενται τα δημογραφικά στοιχεία, οι χρόνιες ασθένειες και το αυξανόμενο κόστος της τεχνολογίας.
Η πρόκληση του προσωπικού ιατρού
Η πρόκληση του προσωπικού ιατρού στην εποχή της 5ης Βιομηχανικής Επανάστασης είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα, καθώς η υγειονομική περίθαλψη αναδιαμορφώνεται από τις τεχνολογικές καινοτομίες και τις μεταβαλλόμενες κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες. Οι ευκαιρίες που προσφέρει η ψηφιοποίηση της υγείας και ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορούν να ανυψώσουν τον ρόλο του προσωπικού ιατρού, καθιστώντας τους ουσιαστικό παράγοντα για την προαγωγή της υγείας και τη μείωση των ανισοτήτων.
1. Ικανοποίηση αναγκών υγείας:
Η ανάπτυξη εργαλείων, όπως τα ηλεκτρονικά αρχεία ασθενών και τα αρχεία υγείας, επιτρέπει την καλύτερη αξιολόγηση και καταγραφή των ατομικών και συλλογικών αναγκών. Ο προσωπικός γιατρός μπορεί να εξατομικεύσει την υγειονομική περίθαλψη προσφέροντας εξατομικευμένες λύσεις, ενώ η πρόσβαση σε Big Data και τεχνητή νοημοσύνη βελτιώνει την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία.
2. Βελτιώστε τη σχέση γιατρού-ασθενούς:
Η χρήση τηλεϊατρικής και ψηφιακών πλατφορμών βελτιώνει την επικοινωνία και τη διαφάνεια στη σχέση γιατρού-ασθενούς. Η αμφίδρομη εκπαίδευση –τόσο των ασθενών μέσω προγραμμάτων πρόληψης όσο και των γιατρών μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης– προωθεί την πιο ενεργή συμμετοχή στην υγεία.
3. Μειώστε τις ανισότητες και τη σπατάλη πόρων:
Η καθολική εφαρμογή του προσωπικού ιατρού και η ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων διασφαλίζει προσιτή και δίκαιη υγειονομική περίθαλψη για όλους. Η στοχευμένη κατανομή πόρων, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες ανάλυσης δεδομένων, μειώνει τη σπατάλη και βελτιώνει την αποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας.
4. Ο ρόλος των πανεπιστημιακών κέντρων υγείας:
Η δημιουργία 8 κέντρων υγείας πανεπιστημιακού τύπου δημιουργεί ένα οικοσύστημα αριστείας, ενισχύοντας την έρευνα, την καινοτομία και την παροχή ποιοτικής περίθαλψης. Τα κέντρα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπα για διεθνείς συνεργασίες και μεταφορά γνώσης.
5. Οικονομικές και κοινωνικές προοπτικές:
Η ενίσχυση της χρηματοδότησης μέσω ειδικών λογαριασμών στα κέντρα υγείας ενθαρρύνει την καινοτομία και την έρευνα, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος υγείας. Ταυτόχρονα, η κοινωνική συνοχή ενισχύεται μέσω της ασφάλειας της υγείας και της πρόσβασης στην περίθαλψη για όλους.
Η πρόκληση για τον προσωπικό ιατρό στην ψηφιακή εποχή είναι να εξισορροπήσει την ανθρώπινη επαφή με τις τεχνολογικές δυνατότητες, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο και βιώσιμο μοντέλο υγειονομικής περίθαλψης.
* Ο Γιάννης Υφαντόπουλος (D.Phil.) είναι Καθηγητής και Ακαδημαϊκός Συντονιστής στο MBA University of Athens, Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας ΕΚΠΑ.
