Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο ανώτατος αρχηγός του κράτους και από το 1975, μετά τη μεταπολίτευση, εκλέγεται από τη Βουλή των Ελλήνων για πενταετή θητεία. Σήμερα ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι συμβολικός και εθιμοτυπικός.
Οι εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας χωρίζονται σε συμβολικές, ρυθμιστικές, νομοθετικές, διοικητικές και δικαστικές, είναι συγκεκριμένες, απαριθμούνται εξαντλητικά στο Σύνταγμα.
Πώς εκλέγεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας;
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από τη Βουλή και έχει δικαίωμα επανεκλογής μόνο μία φορά. Πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, ο εκλεγμένος Πρόεδρος ορκίζεται ενώπιον του Κοινοβουλίου, η μορφή του οποίου καθορίζεται από το Σύνταγμα.
Η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Βουλή γίνεται με ονομαστική ψηφοφορία και σε ειδική συνεδρίαση, που συγκαλείται από τον Πρόεδρο της Βουλής τουλάχιστον ένα μήνα πριν από τη λήξη της θητείας του σημερινού Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως ορίζεται στον Κανονισμό της Βουλής. Σε περίπτωση οριστικής ανικανότητας του Προέδρου της Δημοκρατίας να ασκήσει τα καθήκοντά του, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 34 παράγραφος 2, καθώς και σε περίπτωση παραίτησης, θανάτου ή απαγγελίας κατηγορίας του Προέδρου κατά τις διατάξεις του Συντάγματος, η συνέλευση Η συνεδρίαση της Βουλής για την εκλογή του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας συγκαλείται το αργότερο εντός δέκα ημερών από την πρόωρη λήξη της θητείας του προηγούμενου Προέδρου.
Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας
Σύμφωνα με το άρθρο 30 παρ. 1 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο ρυθμιστής του Κράτους. Ωστόσο, σύμφωνα με αυτό το Σύνταγμα, οι ουσιαστικές εξουσίες του Προέδρου είναι περιορισμένες σε σύγκριση με τις εξουσίες του Πρωθυπουργού και των υπουργών.
Οι εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας διακρίνονται σε συμβολικές, ρυθμιστικές, νομοθετικές, διοικητικές και δικαστικές, είναι συγκεκριμένες, απαριθμούνται εξαντλητικά στο Σύνταγμα και διέπονται από:
- Από τον ερμηνευτικό κανόνα του άρθρου 50 σύμφωνα με τον οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει μόνο τις εξουσίες που του ανατίθενται ρητά από το Σύνταγμα και τους νόμους που είναι σύμφωνοι με αυτό.
- Από τη ρήτρα του άρθρου 35 παρ. 1 σύμφωνα με την οποία, καμία πράξη του Προέδρου δεν είναι έγκυρη ούτε εκτελείται χωρίς την προσυπογραφή του αρμόδιου Υπουργού εκτός από τις εξαιρέσεις που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2 του ίδιου άρθρου.
Ειδικότερα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας:
- Εκπροσωπεί το Κράτος στη διεθνή σκηνή, κηρύσσει πόλεμο, συνάπτει συνθήκες ειρήνης, συμμαχίας, οικονομικής συνεργασίας και συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς ή ενώσεις και τις ανακοινώνει στη Βουλή όταν το επιτρέψει το συμφέρον και η ασφάλεια του Κράτους. Η εξουσία αυτή είναι τυπική και ασκείται ουσιαστικά από την Κυβέρνηση (άρθρο 36 παρ. 1).
- Διορίζει και παύει τον Πρωθυπουργό, τους υπουργούς και τους υφυπουργούς (άρθρο 37 παρ. 1).
- Απαλλάσσει την Κυβέρνηση από τα καθήκοντά της εάν παραιτηθεί ή χάσει την εμπιστοσύνη της Βουλής (άρθρο 38 παρ. 1).
- Χορηγεί διερευνητική εντολή για την επαλήθευση της δυνατότητας σχηματισμού κυβέρνησης που απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του Κοινοβουλίου (άρθρο 37, παράγραφοι 2, 3 και 4).
- Συγκαλεί τη Βουλή σε σύνοδο τακτικά μία φορά το χρόνο και σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όταν το κρίνει εύλογο (άρθρο 40 αλ. 1).
- Κηρύσσει την έναρξη και τη λήξη κάθε συνόδου της Βουλής αυτοπροσώπως ή μέσω του Πρωθυπουργού (άρθρο 40 παρ. 1).
- Αναστέλλει τις εργασίες της συνόδου της Βουλής, εξουσία την οποία ο Πρόεδρος μπορεί να ασκεί κατά την κρίση του μία φορά σε κάθε συνεδρίαση της Βουλής (άρθρο 40, παράγραφοι 2, 3).
- Διαλύει τη Βουλή και προκηρύσσει εκλογές σε περιπτώσεις που ορίζει το Σύνταγμα: (άρθρο 37 παρ. 3, άρθρο 41)
– Εάν οι διερευνητικές εντολές δεν είναι αποτελεσματικές και επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να χαίρει της εμπιστοσύνης της Βουλής (άρθρο 37 αλ. 3).
– Εάν δύο κυβερνήσεις έχουν παραιτηθεί ή απορριφθεί από τη Βουλή και η σύνθεσή της δεν εγγυάται την κυβερνητική σταθερότητα (άρθρο 41, παράγραφος 1).
– Προκειμένου να αντιμετωπιστεί ένα εθνικό ζήτημα εξαιρετικής σημασίας, μετά από πρόταση της Κυβέρνησης που έχει λάβει την εμπιστοσύνη της Βουλής (άρθρο 41 παρ. 2). - Προκηρύσσει δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου και απόφαση της Βουλής που λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των βουλευτών (άρθρο 44, παράγραφος 2, εδάφιο 1).
- Προκηρύσσει δημοψήφισμα για νομοσχέδιο που εγκρίθηκε για σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, με διάταγμα προσυπογεγραμμένο από τον Πρόεδρο της Βουλής, εφόσον έχει προταθεί από 120 βουλευτές και αποφασιστεί από 180 βουλευτές (άρθρο 44 παρ. 2 αλ. 2 ).
- Απευθύνεται στον κόσμο σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από συμφωνία του Πρωθυπουργού. Οι αναφορές προσυπογράφονται από τον Πρωθυπουργό και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (άρθρο 44 παρ. 3).
- Δημοσιεύει τους νόμους που ψήφισε η Βουλή τον επόμενο μήνα από την έγκρισή τους. Με την έκδοση, δηλαδή με την υπογραφή του νόμου, ο Πρόεδρος βεβαιώνει τόσο τη γνησιότητα του νόμου όσο και την τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας (άρθρο 42 παρ. 1).
- Δημοσιεύει τους νόμους που ψήφισε η Βουλή. Δημοσίευση είναι η πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας που διατάσσει τη δημοσίευση του νόμου στην Επίσημη Εφημερίδα (άρθρο 42, παράγραφος 1).
- Έχει το δικαίωμα να επιστρέψει τον νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή. Το δικαίωμα έγκλησης μπορεί να ασκηθεί εντός του μηνός από την ψήφιση του νόμου και πρέπει να συνοδεύεται από δήλωση των λόγων του κατηγορητηρίου (άρθρο 42, παράγραφοι 1 και 2).
- Εκδίδει κανονιστικές εντολές. Το Σύνταγμα προβλέπει τις ακόλουθες περιπτώσεις έκδοσης διαταγμάτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας: (άρθρο 43)
– Ο Πρόεδρος εκδίδει διατάγματα με τα οποία καθορίζονται οι λεπτομερείς κανόνες που απαιτούνται για την εκτέλεση των νόμων. Το Σύνταγμα αναθέτει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την εκτέλεση των νόμων με τη βοήθεια του αρμόδιου υπουργού που προτείνει και υπογράφει. Για την άσκηση αυτής της εξουσίας δεν απαιτείται η εξουσιοδότηση του κοινού νομοθέτη (άρθρο 43, παράγραφος 1).
– Ο Πρόεδρος εκδίδει κανονιστικά διατάγματα με ειδική εξουσιοδότηση που προβλέπει ο νόμος και με πρόταση του αρμόδιου υπουργού (άρθρο 43 εδ. 2).
– Ο Πρόεδρος εκδίδει κανονιστικά διατάγματα για τη ρύθμιση των θεμάτων που ορίζονται στους νόμους-πλαίσιο, πάντα με τη συνεργασία του αρμόδιου υπουργού (άρθρο 43, παράγραφος 4). - Εκδίδει νομοθετικές πράξεις. Οι νομοθετικές πράξεις είναι νομοθετικές ρυθμίσεις και λαμβάνονται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου: (άρθρο 44)
– Σε έκτακτες περιπτώσεις επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης (άρθρο 44 α. 1).
– Σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης λόγω εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής για την εξωτερική ασφάλεια, καθώς και αν προκύψει ένοπλη κίνηση για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος, μετά την έναρξη ισχύος των μέτρων του άρθρου 48, προκειμένου να να ανταποκριθεί σε επείγουσες ανάγκες ή να αποκαταστήσει ταχύτερα τη λειτουργία των συνταγματικών θεσμών (άρθρο 48 παρ. 5). - Κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας σε περίπτωση πολέμου, κινητοποίησης ή άμεσης απειλής για την εθνική ασφάλεια, καθώς και αν ανακύψει ένοπλο κίνημα για την ανατροπή του δημοκρατικού κράτους, εάν το Κοινοβούλιο απουσιάζει ή εάν υπάρχει αντικειμενική ανικανότητα. να τη συγκαλέσει εγκαίρως, μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου (άρθρο 48 αλ. 2).
- Διορίζει το προσωπικό της Προεδρίας της Δημοκρατίας (άρθρο 35 εδ. 2ε).
- Απονέμει τα προβλεπόμενα παράσημα σε ημεδαπούς και αλλοδαπούς σύμφωνα με τις διατάξεις των σχετικών νόμων (άρθρο 46 παράγραφος 2).
- Διορίζει και παύει, σύμφωνα με το νόμο, δημοσίους υπαλλήλους (άρθρο 46 παρ. 1)
- Είναι ο συμβολικός αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και απονέμει βαθμούς σε όσους υπηρετούν εκεί σύμφωνα με το νόμο (άρθρο 45).
- Ως διεθνής εκπρόσωπος του κράτους, παρέχει εξουσίες στους διπλωματικούς αντιπροσώπους της χώρας σε ξένα κράτη και αποδέχεται τις εξουσίες ξένων διπλωματικών εκπροσώπων (άρθρο 36, παράγραφος 1).
- Έχει το δικαίωμα να δώσει χάρη. Ο Πρόεδρος μπορεί να χορηγήσει χάρη, να μετατρέψει ή να μετατρέψει ποινές που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια και επίσης να παραιτηθεί από τυχόν νομικές συνέπειες των ποινών που επιβλήθηκαν και εκτίθηκαν. Η εξουσία αυτή ασκείται μετά από πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης και συμβουλή του Συμβουλίου Φιλανθρωπικών Σωματείων (άρθρο 47 εδ. 1).
- Χορηγεί χάρη σε υπουργό που κρίθηκε ένοχος βάσει του άρθρου 86 του Συντάγματος. Το δικαίωμα αυτό ασκείται μόνο μετά από συμφωνία της Βουλής (άρθρο 47 παρ. 2).
Πότε λήγει η θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας;
Η θητεία του Προέδρου είναι πενταετής και μπορεί να παραταθεί σε δύο περιπτώσεις:
- Σε περίπτωση πολέμου μέχρι το τέλος του.
- Σε περίπτωση που η διαδικασία εκλογής του νέου Προέδρου δεν ολοκληρωθεί εμπρόθεσμα, μέχρι την εκλογή του νέου Προέδρου.
