«Αποτύχαμε εκεί που υιοθετήσαμε ξένα πρότυπα»

Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Μ. Ιερώνυμος Β’

Το τέλος των γενεθλίων, ακόμα και η πενήντα επέτειος, είναι αναμφίβολα μια ευκαιρία να αναλογιστούμε το παρελθόν, αλλά και να βάλουμε στόχους για το μέλλον.

Πενήντα χρόνια (1974 – 2024) που πέρασαν από την αποκατάσταση του κοινοβουλευτισμού και της δημοκρατίας στη χώρα μας αποτελούν αναμφίβολα εξαιρετική ευκαιρία και καθήκον για τον ατομικό και συλλογικό μας προβληματισμό, με αίσθηση καλοπροαίρετης και πεφωτισμένης κριτικής, αλλά και για τους δικούς μας. αντανάκλαση. -κριτική, πάντα δύσκολη, αλλά πάντα απαραίτητη για την πρόοδο. Χωρίς να αναγνωρίσουμε λάθη, ελλείψεις και αποτυχίες, χωρίς να αναζητήσουμε τα αίτια, χωρίς να βάλουμε στόχους για το επόμενο, δεν γίνεται να πετύχουμε την επιθυμητή πρόοδο.

Πρώτα απ ‘όλα, μια σύντομη και «επιλεκτική» εκτίμηση: η μεταπολίτευση ήταν μια σημαντική περίοδος και σαφώς η πιο δημοκρατική και ευγενική περίοδος σε ολόκληρη την πολιτική ιστορία της χώρας μας (χωρίς μεγάλους πολέμους, στρατιωτικά κινήματα, μεγάλες συγκρούσεις, διαιρέσεις, διαιρέσεις, χωρίς οικονομικά συγκρούσεις). ευημερία και πρόοδος).

Από την άλλη, η εκτεταμένη και αδιαμφισβήτητη πολιτιστική παρακμή, τα υλιστικά και υπερβολικά δικαιώματα των τελευταίων δεκαετιών, αλλά και η οικονομική χρεοκοπία της χώρας (λόγω πνευματικής και αξιακής κρίσης και θεσμικών ανεπάρκειων), είναι δυστυχώς κηλίδα. . σχετικά με την αναφορά της Ιστορίας της Μεταπόλ. Η πολιτιστική παρακμή, η πνευματική και αξιακή κρίση (εξωγενής και ενδογενής) και η οικονομική χρεοκοπία αποδεικνύουν ότι χωρίς πνευματικές και ηθικές αξίες δεν είναι δυνατή η πραγματική πρόοδος.

Επιπλέον, η «ευημερία» και όχι μόνο ο υλισμός δεν αρκεί για να εμπνεύσει έναν λαό να πετύχει στο σύνολό του.

Έχουμε αποτύχει; Σήμερα υπάρχουν σημαντικά προβλήματα σε διάφορους τομείς: πολιτική (ποιότητα πολιτικού και συμπεριφορικού λόγου, διαφάνεια, ύπαρξη), θεσμός (θεσμοποίηση) τρομπέτα), εξωτερική πολιτική και άμυνα (κυπριακά, ελληνοτουρκικά, εθνοτικά θέματα), κοινωνική πολιτική (κοινωνική δικαιοσύνη ). , μετανάστευση, πληθυσμός και πολιτιστική συνοχή), εκπαίδευση (προσανατολισμός, ταυτότητα, ποιότητα), υγεία (πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας), περιβάλλον (προστασία του περιβάλλοντος, αστική ισορροπία), πολιτισμός (πολιτιστική ποιότητα), δικαιοσύνη (διανομή δικαιοσύνης) και ασφάλεια ( έγκλημα).

Η αιτιολογία των αποτυχιών είναι πολυπαραγοντική, ενδογενής και εξωγενής, αλλά σίγουρα πνευματική, αξιακή, πολιτισμική και θεσμική (έλλειψη θεσμών και διαδικασιών, αδιαφάνεια, κομματισμός).

Αυτό συχνά περιλαμβάνει το άτομο, την εταιρεία και το τοπικό συμφέρον εις βάρος του συλλογικού και καθολικού οφέλους.

Ειδικά σε ό,τι αφορά την Εκκλησία: ο μετα-αποικισμός ήταν επίσης για την Εκκλησία η πιο «ήπια» περίοδος της σύγχρονης εκκλησιαστικής πραγματικότητας (αν και όχι πάντα σαφώς καθορισμένη). Η Εκκλησία έχει «πέτυχε» ως ένα σημείο –έστω και ατελώς– να προστατεύεται από την αυθαιρεσία του κράτους, από τις συνεχείς παρεμβάσεις του κράτους στα εσωτερικά του, από συνεχείς απαλλοτριώσεις, χωρίς τιμή, όπως στις περισσότερες περιπτώσεις, από το γενικό επιβολή του Κράτους στην Εκκλησία.

Για πολλούς, η Μεταρρύθμιση σήμανε το «τέλος» (αν και εν μέρει) της «βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας» της Εκκλησίας στο κράτος. Το Σύνταγμα του 1975 αναγνωρίζει -με βάση διάφορους αντικειμενικούς λόγους- την Ορθοδοξία (Εκκλησία της Ελλάδος) ως «κυρίαρχη» (Προοίμιο, άρθρο 3, Χάρτης ETC, θεωρία και νομολογία κ.λπ.), αλλά εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία (άρθρο 13, Ν. 2014). , θεωρία και νομολογία κ.λπ.).

Η Εκκλησία δεν επιδιώκει να επιβάλει τη θεολογία, την ανθρωπολογία ή το όραμά της για τον κόσμο γενικά, «με τη βία» ή με ψέματα, γιατί είναι φορέας, κάτοχος της αληθινής Ελευθερίας και Αλήθειας που δόθηκε από τον Θεό, η οποία δεν επιβάλλεται, αλλά προβάλλεται ως «αληθινό φως» και ως «ζωντανό νερό» για όσους θέλουν να δουν και να ξεδιψάσουν.

Από την άλλη, οποιαδήποτε αποτυχία της μεταπολίτευσης και οι μερικές επιτυχίες της συνοψίζονται μεταξύ άλλων ως εξής: αντί να επενδύουμε στη συνεργασία Πολιτείας και Εκκλησίας με όρους «αλληλεγγύης», όπως ορίζει η παράδοση μας ελληνική και ορθόδοξη, την κοινωνική πραγματικότητα, τις κοινωνικές ανάγκες, εξαντλήσαμε την ενέργειά μας σε ατέρμονες και άκαρπες μάχες για τον «χωρισμό Κράτους-Εκκλησίας», έξω από την παράδοσή μας και χωρίς καμία ουσιαστική απόχρωση γι’ αυτό, μιμούμενοι με πολλές μορφές ερμηνείας και ξένες επιταγές. νόρμες, που δεν υπάρχουν, υφίστανται την ταλαιπωρία μιας αντικειμενικής ιστορικής ανάλυσης ιστορικών δεδομένων, πραγματικοτήτων και ελληνικών αναγκών.

Η επένδυση στην ελευθερία, τον φιλελευθερισμό και το ευρωπαϊκό όραμα δεν αξιοποίησε ουσιαστικά και αποτελεσματικά το αρχαιοελληνικό σχέδιο προτεραιότητας της ηθικής έναντι της πολιτικής, καθώς και το χριστιανικό σχέδιο συνδυασμού πνευματικότητας, φιλελευθερισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης για να γίνει πρότυπο της Εκκλησίας. και κρατική συνεργασία, σαφώς πιο επιτυχημένη από τη συνεργασία Γερμανίας/Σκανδιναβίας/Ιταλίας και βρετανικό σύστημα και που θα έδινε συγκριτικό πλεονέκτημα στον διαχρονικό ελληνικό πολιτικό λόγο για τα ζητήματα αυτά.

Ο συνδυασμός παράδοσης, πνευματικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης θα ήταν το μοντέλο που θα μπορούσε να μας προστατεύσει αποτελεσματικά από τα διαφορετικά «άκρα»: το «άκρο» του θρησκευτικού και πολιτικού Ταλιμπανισμού από τη μια πλευρά και το «άκρο» των πολιτικοθρησκευτικών μηδενισμών. , αλλά και το «άκρο» της παρακμής και της ηθικής παρακμής.

Η Εκκλησία απαιτεί να συμμετέχει στον ευρύτερο κοινωνικό διάλογο με άλλους συμμετέχοντες (θεσμούς, κοινωνία των πολιτών), όπως απαιτεί ο δημοκρατικός διάλογος, και όχι να περιφρονείται ή να αποκλείεται, γιατί ο λόγος της δεν είναι «αγαπημένος».

Η Εκκλησία ζει «συνοδικά», θεόπνευστη και ακούγοντας τον Λαό. Χαίρεται να απολαμβάνει κάθε αυθεντική έκφραση δημοκρατίας, που αναδεικνύει όλες τις θεμελιώδεις και απαραβίαστες ανθρώπινες αξίες. Το μήνυμα της Εκκλησίας είναι ένα μήνυμα σωτηρίας, «μεταφυσικό και σωματικό», δηλαδή «ψυχική υγεία, θεραπεία και ισορροπία», ένα μήνυμα ελπίδας ότι ο θάνατος, σωματικός, σωματικός και κυρίως πνευματικός, δεν έχει τον τελευταίο λόγο. . στην ιστορία των ανθρώπων και των λαών, επειδή ο Θεάνθρωπος Χριστός «βγήκε νικητής και για να νικήσει» (Αποκάλυψη 6,2).

Ποιους στόχους θα θέσουμε για το μέλλον; Θα επισημάνω μερικά από αυτά: Τη δημιουργία ενός αυτόνομου κράτους και μιας υγιούς κοινωνίας, χωρίς υλιστική μεροληψία με πνευματικές και πολιτισμικές αναφορές, με εθνικό όραμα ολιστικής και όχι απλώς υλιστικής προόδου. που δεν πρέπει να περιορίζεται στην απλότητα της διοργάνωσης εκλογών και της αλλαγής κυβέρνησης, αλλά στη διερεύνηση των ουσιαστικών ζητημάτων της δημοκρατίας μέσω του διαλόγου, χωρίς αποκλεισμούς· τη θέσπιση ενός ουσιαστικού κράτους δικαίου· Η άμεση αντιμετώπιση της δημογραφίας (τόσο στην πραγματική αιτιολογία όσο και στην «θεραπεία» της) και όχι μόνο στην οικονομική της προσέγγιση και στην προστασία των προσφύγων και των μεταναστών. πολυδιάστατη κοινωνική συνοχή· τη βελτίωση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες, ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και όχι μόνο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου παρατηρούμε υπερβολική έμφαση στην εθνική μας ιστορική μνήμη. και Βορρά;) («γαλάζια πατρίδα» κ.λπ.), η προστασία της μαρτυρικής Κύπρου και το τέλος της ξένης κατοχής της (εφέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή), η δημιουργία πραγματικών και ειλικρινών σχέσεων φιλίας και καλής γειτονίας. με γειτονικές χώρες, με συνεργασία και ειλικρίνεια. την ευεργετική μας συμμετοχή στην ΕΕ, χωρίς ομαδοποίηση, με σεβασμό στο περιβάλλον και τον τόπο μας, χωρίς υπερβολές και απληστίες. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντική η λειτουργία του Κράτους και των μηχανισμών του, αλλά και της δικαιοσύνης, καθώς και ο ρόλος των ΜΜΕ. και τις νόρμες που προβάλλουν.

Χρειάζεται αυτοπεποίθηση, ανακάλυψη της συλλογικότητας και συνεργασία, να αφήσουμε στην άκρη το «εγώ» (εγωισμό) και να προβάλουμε το «εμείς», ενότητα και σεβασμό. Η εποχή μας χρειάζεται ηθική, ακόμη και θεολογική ηθική, όχι μόνο από την πλευρά αυτών που κυβερνούν, αλλά και από την πλευρά αυτών που διοικούνται: ο θεϊκός νόμος ελέγχει κάθε ανθρώπινη δράση και κάθε νομιμότητα.

Η επίτευξη των στόχων απαιτεί σχεδιασμό και συγκεκριμένα και εφικτά μέτρα που θα επιτρέψουν την επίτευξή τους, κάτι που εξαρτάται κυρίως από τη νέα γενιά, η οποία θα πρέπει να δείξει ηθικό παράδειγμα διαφορετικό από την προηγούμενη για να τους πετύχει.

Ιδιαίτερα όσον αφορά την Εκκλησία: στόχος είναι η πνευματική και ηθική αναγέννηση του ελληνικού λαού και η αναβάπτισή του στους γιους της Πίστεώς μας. Η προβολή του πλούτου της Ορθοδοξίας προς τους κοντινούς και τους μακρινούς, προς τους συμπολίτες μας, όποια και αν είναι η καταγωγή τους, ως ελεύθερη επιλογή «φωτός» και «ζωντανού νερού». δηλαδή η πραγματοποίηση πραγματικής αλληλεγγύης μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας με την απαραίτητη ενστάλαξη ειλικρινούς σεβασμού από την Πολιτεία προς την Εκκλησία.

Ας ελπίσουμε ότι η Ελλάδα και οι Έλληνες θα απορροφήσουν τα θετικά και θα θεραπεύσουν τα αρνητικά της μεταπολίτευσης μας.

Με ευχές

Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

«Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, πρέπει να απαρνηθεί τον εαυτό του, να σηκώσει τον σταυρό του και να με ακολουθήσει» (Μάρκος 8:34).
«Εγώ είμαι η οδός, η αλήθεια και η ζωή» (Ιωάννης 14:6)
«Στην αρχή ήταν ο Λόγος, και ο Λόγος ήταν για τον Θεό, και ο Θεός ήταν ο Λόγος. Αυτός ήταν στην αρχή για τον Θεό. Πάντα γινόταν εξαιτίας του, και χωρίς αυτόν δεν συνέβαινε τίποτα. και η ζωή ήταν το φως των ανθρώπων, και το φως λάμπει στο σκοτάδι» (Ιωάν. 1:1-5).
«Πρέπει, φιλάνθρωπος της εορτής, στο ιερό και κλαίνε· οι διψασμένοι ελάτε σε μένα, ελάτε να αντλήσουμε, ζωντανό και μεταβαλλόμενο νερό, με το έλεος και τη χάρη, τη ζωή της αθανασίας, απολαύστε τα πάντα» (Εξαποστελαρίων Μεσ. Πεντηκοστή).
Σύμφωνα με το αγιογραφικό κείμενο: «Πολλοί από τους μαθητές του που το άκουσαν είπαν: «Αυτή είναι σκληρή λέξη. τι μπορούν να ακούσουν από αυτόν;». (Ιωάννης 6:60). Και στην ερώτηση του Κυρίου προς τους Αποστόλους: «Θέλετε και αυτοί να πέσουν;». Οι Απόστολοι απάντησαν μέσω του Πέτρου: «Κύριε, σε ποιον απευθυνόμαστε; Έχετε λόγια αιώνιας ζωής. Κι εμείς πιστέψαμε και γνωρίσαμε ότι εσύ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος» (Ιω. 6:67-69).