Ο καθηγητής της καρδιολογίας, Panos Vardas, αντιπροσωπεύει τη χώρα μας σε ιδρύματα τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη και πέρα από το γνωστό του ευρύτερου κοινού στην επεμβατική καρδιολογία, οδηγώντας επίσης αυτόν τον νέο συναρπαστικό κόσμο του AI. Έχοντας πολλή εμπειρία, μιλάμε για τις τεράστιες δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης στην επέκταση της γνώσης και της πρόγνωσης, εξηγώντας ότι με τη βοήθειά της θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μια εξατομικευμένη πρόγνωση και αλγόριθμους, ριζικά μεταβαλλόμενη ιατρική στην κλινική πρακτική.
Καθώς συμμετέχετε ενεργά στα ιδρύματα τεχνητής νοημοσύνης (AI) στην Ευρώπη, θα θέλαμε να πούμε τι είναι, τι κάνουν ακριβώς και πώς είναι εξασφαλισμένη η ορθολογική και ηθική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην εποχή μας;
Στην Ευρώπη, η ορθολογική και ηθική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης είναι εγγυημένη από ένα ολοκληρωμένο θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που εφαρμόζεται με τον νόμο (2024), τον πρώτο κανονισμό στον κόσμο για την ΑΙ.
Η πλήρης εφαρμογή αυτού του πλαισίου για την ιατρική και τη φροντίδα θα πραγματοποιηθεί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2027.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της πολιτικής, της νομοθεσίας και της εποπτείας της εφαρμογής των κανονισμών. Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του AI, η οποία συντονίζει τις πολιτικές των κρατών μελών, παρέχει ερμηνείες του κανονισμού και αποτελεί κοινές οδηγίες.
Κάθε χώρα έχει τη δική της εθνική αρχή εποπτείας, η οποία ελέγχει, επιτρέπει και εποπτεύει τα συστήματα υψηλού κινδύνου. Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αρμοδιών Κυβερνοχώρου εξασφαλίζει την προστασία της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και την προστασία των υποδομών.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλών επιπέδων έχει καθορίσει τις βασικές ηθικές αρχές του AI, όπως η διαφάνεια, η ευθύνη, η δικαιοσύνη και η ανθρώπινη εποπτεία. Τέλος, το GDPR εγγυάται την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Όλα αυτά τα ιδρύματα εργάζονται σε συνδυασμό, έτσι ώστε το AI να μπορεί να αναπτυχθεί με υπεύθυνο τρόπο προς όφελος της κοινωνίας και των πολιτών.
Είναι επαρκές για το τρέχον πλαίσιο που δημιουργήθηκε για το AI ή θα πρέπει να είναι δυναμικό και να εξελιχθεί καθώς η δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης πηγαίνει από μπροστά;
Το σημερινό θεσμικό πλαίσιο της τεχνητής νοημοσύνης, όπως ο νόμος AI, είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό βήμα στη ρύθμιση και τον έλεγχο του AI στην Ευρώπη. Ωστόσο, δεν αρκεί να παραμείνει στατική. Η ταχύτητα με την οποία οι τεχνολογίες προχωρούν, ιδιαίτερα γενικευμένοι ευφυείς αλγόριθμοι και μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, απαιτούν ένα δυναμικό και ευέλικτο πλαίσιο που μπορεί να προσαρμοστεί σε νέες πραγματικότητες και κινδύνους.
Η συνεχής αναθεώρηση των κανόνων, η ενσωμάτωση νέων ηθικών και κοινωνικών ανησυχιών, καθώς και η παροχή ανεξάρτητων μηχανισμών εποπτείας είναι απαραίτητες.
Έτσι, είναι βέβαιο ότι το AI παραμένει ένα εργαλείο προς όφελος της κοινωνίας, όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατική ευθύνη, εμποδίζοντας παράλληλα τη δημιουργία ανεξέλεγκτων και δυνητικά επικίνδυνων εφαρμογών.
Πού είναι η Ελλάδα σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη σχετικά με την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην επιστήμη και την τεχνολογία; Έχουμε πρωτοποριακά κέντρα;
Η Ελλάδα έχει μέτρια απόδοση όσον αφορά την προετοιμασία, σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Σύμφωνα με την κυβέρνηση (2024), η οποία αξιολογεί 188 χώρες για την υποδομή της κυβέρνησης, της τεχνολογίας και των δεδομένων, έχει μια μέση θέση (η πηγή δεν δίνει ακριβή θέση για την Ελλάδα, αλλά παρουσιάζει περιφερειακή καθυστέρηση).
Στο Digital Economyandsociety (DESI) 2023, η Ελλάδα είναι πολύ χαμηλή στο τμήμα “ενσωμάτωσης της αποθεμάτων”: μόνο το 4% των ελληνικών εταιρειών χρησιμοποιούν AI, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 8%.
Πηγαίνει καλά στον ψηφιακό δημόσιο τομέα, αλλά η ψηφιακή ωριμότητα των ΜΜΕ και ο αριθμός των ειδικών υπολογιστών παραμένουν χαμηλοί (2,4% έναντι 4,8% του ευρωπαϊκού μέσου).
Ωστόσο, η Ελλάδα έχει αναπτύξει μια αριστοκρατική εθνική στρατηγική AI – “BlueprintforGreece’sAtransformation” (2024) – παρέχοντας ένα κέντρο αριστείας, ένα πλαίσιο διακυβέρνησης και HPC όπως το “Daedalus”. Συμπερασματικά, αν και τα θεμέλια υπάρχουν και βρίσκονται σε εξέλιξη, η υιοθέτηση εταιρειών και ψηφιακών δεξιοτήτων απαιτεί ταχεία υποστήριξη.
Πολλοί Έλληνες εργάζονται σε αυτήν την περιοχή στο εξωτερικό;
Οι Έλληνες επιστήμονες διακρίνονται διεθνώς στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, της επιστήμης των δεδομένων και των ψηφιακών τεχνολογιών. Πολλοί εργάζονται σε μεγάλα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα σε όλο τον κόσμο, συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάπτυξη αλγορίθμων, μηχανικής μάθησης, ρομποτικής και φυσικής γλώσσας.
Η συμμετοχή τους σε καινοτόμα προγράμματα και η παρουσία τους σε μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες καταδεικνύει το υψηλό επίπεδο επιστημονικής κατάρτισης και δημιουργικότητας της σχολικής κοινότητας και της ελληνικής έρευνας.
Ενδεικτικά, οι προσωπικότητες όπως ο Kostis Daskalakis, MIT USA, απέκτησαν διεθνή αναγνώριση, ενώ το 2024 ο Dimitris (Demis) Hassabis της ελληνικής-κυκλικής προέλευσης τιμάται με βραβείο Νόμπελ στη χημεία για την εκμετάλλευση της ΕΕ στην αποκάλυψη της δομής πρωτεΐνης από το σύστημα Alphafold.
Η παρουσία αυτή αποδεικνύει ότι η Ελλάδα και η ελληνική διασπορά έχουν ένα ανθρώπινο κεφάλαιο με μεγάλη αξία, ικανή να συνεισφέρει με αποφασιστικό τρόπο στο σχηματισμό του μέλλοντος της τεχνητής νοημοσύνης και των ψηφιακών επιστημών.
Ας επικεντρωθούμε τώρα στην τεχνητή νοημοσύνη στην ιατρική. Σε ποιο βαθμό η έρευνα και η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης μετασχηματίζουν και αναπτύσσουν νέες θεραπείες και ποιο θα είναι ο αντίκτυπός της στην περίθαλψη, την καθημερινή κλινική πρακτική για παράδειγμα στην έγκαιρη διάγνωση ή την πρόβλεψη των παρενεργειών;
Η τεχνητή νοημοσύνη θα μετατρέψει ριζικά την ιατρική σε άμεσο και μέσο μέλλον. Βραχυπρόθεσμα, βλέπουμε ήδη μια ταχεία ανακάλυψη νέων φαρμάκων, εταιρείες που χρησιμοποιούν αλγόριθμους για την πρόβλεψη μοριακών δομών και επιρροών σε σύντομο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με τις συμβατικές μεθόδους.
Ταυτόχρονα, η AI βελτιώνει τη διάγνωση εικόνων, την πρόγνωση για ασθένειες και εξατομικευμένη ιατρική, παρέχοντας πρωτοφανή κλινικά εργαλεία. Αυτά τα συστήματα δεν αντικαθιστούν τη γνώση και την ηθική του γιατρού, αλλά επεκτείνουν τις δυνατότητες κατανόησης και πρόβλεψης της καθημερινής πρακτικής.
Μεσοπρόθεσμα, εισέρχουμε πιο βαθιά την μετα-κλινική εποχή, όπου η ιατρική απόφαση δεν θα βασίζεται μόνο στην κλινική εμπειρία, αλλά σε σύνθετα μοντέλα που συνδυάζουν γενετικά δεδομένα, bigdata και τον πραγματικό κόσμο.
Ειδικότερα στον καρκίνο, καθώς και οι μοριακοί στόχοι θα επιταχύνουν και θα φέρουν νέες θεραπείες, ιδίως για την ογκολογία και την ογκολογία ακριβείας.
Φλεγμονώδεις διαδρομές – Οι τρέχοντες παρονομαστές πολλών ασθενειών θα επαναπροσδιοριστούν από την υπολογιστική ισχύ. Σε ξαφνικό θάνατο, το AI θα συνδυάσει γενετικά, ηλεκτροφυσιολογικά και εικόνες για να προβλέψει ποια είναι σε κίνδυνο και πότε, επιτρέποντας προληπτικές παρεμβάσεις. Ο γιατρός θα αναπτύξει μια νέα συμμαχία ανθρώπινου και τεχνολογίας.
Ειδικά στην καρδιολογία που είναι ο τομέας σας, τι θα αλλάξει χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη και τι ώρα εκτιμάτε; Μπορούμε να δώσουμε χρήσιμα παραδείγματα στους αναγνώστες, δηλαδή σε 5 έως 10 χρόνια (ή νωρίτερα) Πώς θα αντιμετωπιστεί μια απειλητική καρδιακή νόσο; Θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε την καρδιακή ανεπάρκεια; Θα υπάρξει μια επανάσταση στη διάγνωση συγγενών καρδιακών παθήσεων; Τι να περιμένετε;
Σε δέκα χρόνια, η καρδιολογία θα έχει αλλάξει σημαντικά υπό την επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης, σχηματίζοντας μια εντελώς μετακλινική προσέγγιση. Η ηλεκτροκαρδιογραφία (ΗΚΓ) δεν περιορίζεται στη διάγνωση αρρυθμιών ή ισχαιμίας, αλλά μέσω αλγορίθμων βαθιάς μάθησης, ανιχνεύει τα πρώτα σημάδια καρδιακής ανεπάρκειας, ασθένειας μυοκαρδίου ή ασθένειας βαλβίδων, ακόμη και σε ασυμπτωματικούς ασθενείς. Οι φορητές και φορητές συσκευές θα παρακολουθούν συνεχώς τον καρδιακό ρυθμό, δημιουργώντας δυναμικούς παράγοντες πρόβλεψης του ξαφνικού καρδιακού κινδύνου, εξατομικευμένες για κάθε ασθενή.
Ταυτόχρονα, οι καρδιαγγειακές εικόνες θα εξελιχθούν σε μια πλήρως υποβοηθούμενη διαδικασία ΑΙ: η ερμηνεία των ηχοκαρδιογραφιών, των μαγνητικών καρδιών και των δοχείων CT θα είναι ταχύτερη και πιο συγκεκριμένα, με αυτοματοποιημένη ποσοτικοποίηση δομών και λειτουργίας, καθώς και την πρόβλεψη της εξέλιξης των ασθενειών.
Καθώς αυτό θα συνδυάσει δεδομένα από το ΗΚΓ, την απεικόνιση, τους βιοδείκτες και τα γονιδιώματα, δημιουργώντας πλήρως εξατομικευμένους αλγόριθμους πρόγνωσης και θεραπείας. Ο καρδιολόγος του μέλλοντος θα λειτουργήσει ως στρατηγικός σύμβουλος υγείας, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για την παροχή προληπτικής, ακριβούς και στοχοθετημένης φροντίδας για κάθε ασθενή.
Το επιστημονικό σας ταξίδι σας έφερε στο υψηλότερο υψηλό νοσοκομείο της Ελλάδας για τη θεραπεία καρδιολογικών ασθενειών. Δεν υπάρχει σύμπτωση ότι στην Hygeia, έχει γίνει η πρώτη καρδιακή μεταμόσχευση στην Ελλάδα. Έτσι, σε ένα νοσοκομείο που επενδύει σε ανθρώπινους πόρους και την κοπή του ιατρικού εξοπλισμού, πόσες δυνατότητες πρέπει να κάνετε το όραμά σας; Υπάρχει ένα ανώτατο όριο σε αυτό το όραμα;
Η υγεία, ως κορυφαίο νοσοκομείο στην Ελλάδα, είναι μια ιδανική περιοχή για να κάνουμε το όραμά μας για τεχνητή νοημοσύνη στη νέα εποχή της ιατρικής. Εφαρμόζει ήδη προηγμένες τεχνολογίες σε κρίσιμους τομείς, όπως η ιατρική απεικόνιση των μαστών, η γαστρεντερολογία, καθώς και η διάγνωση και η πρόληψη εγκεφαλικών ατυχημάτων. Αυτές οι εφαρμογές επιτρέπουν μια ακριβέστερη διάγνωση, έγκαιρη ανίχνευση ασθενειών και καλύτερος προσανατολισμός θεραπείας.
Ταυτόχρονα, θα αναπτυχθούν προγνωστικά μοντέλα καρδιαγγειακών κινδύνων και σύντομα θα εφαρμοστούν, χρησιμοποιώντας δεδομένα από διάφορες πηγές και σύγχρονες μεθοδολογίες μηχανικής μάθησης.
Αυτή η επένδυση στην τεχνολογία συνδυάζεται με μια βαθιά κλινική εμπειρία, σχηματίζοντας ένα νοσοκομειακό μοντέλο που ενσωματώνει το AI με σεβασμό στην ανθρώπινη φροντίδα. Η υγεία δεν ακολουθεί απλώς τις εξελίξεις – την ενσωμάτωσή τους στρατηγικά, ανοίγοντας το δρόμο για προφύλαξη, ακριβή και εξατομικευμένη, σύμφωνα με τις ανάγκες της μετα -κλινικής εποχής.
Αυτό το όραμα δεν έχει ανώτατο όριο, αλλά έχει όρια ευθύνης, ηθική και ανθρώπινη κρίση. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες ιατρικής – από τη διάγνωση στη θεραπεία και την πρόληψη – αλλά ο τελικός στόχος δεν είναι να αντικαταστήσει τον γιατρό, αλλά να επεκτείνει τα όρια της γνώσης και της πρόγνωσης.
Το “όριο” δεν καθορίζεται μόνο από την τεχνολογία, αλλά η ικανότητά μας να την ενσωματώσουμε με ασφάλεια, σεβασμό και σοφία στην ιατρική πρακτική. Η μετα-κλινική εποχή δεν αφορά απόλυτη αυτοματοποίηση, αλλά η νέα ισορροπία μεταξύ επιστήμης, τεχνολογίας και ανθρώπων. Κατά συνέπεια, το μόνο πραγματικό “ανώτατο όριο” είναι η δέσμευσή μας να χρησιμοποιήσουμε το AI με τρόπο που ενισχύει την υγειονομική περίθαλψη, διατηρεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και βελτιώνει την ιατρική κρίση και την ηθική ευθύνη.
