Ο Türkiye έχει αναστείλει πλήρως τις εμπορικές της σχέσεις με το Ισραήλ, λόγω επιθέσεων κατά Λωρίδα της Γάζας. Διακοπή εξαγωγών και εισαγωγών όλων των προϊόντων που σχετίζονται με Ισραήλ. «Τα νέα μέτρα θα εφαρμοστούν αυστηρά έως ότου η ισραηλινή κυβέρνηση επιτρέψει την απρόσκοπτη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Εμπορίου της Τουρκίας.
Ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάνδεν διστάζει να επιδεινώσει τις ήδη κακές σχέσεις των δύο χωρών.
Το εμπόριο μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας έφτασε τα 6,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, εκ των οποίων οι τουρκικές εξαγωγές αντιπροσώπευαν το 76%, ανέφερε το Bloomberg, επικαλούμενο την Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Ισραήλ Κατς, αντέδρασε με οργή. «Ο Ερντογάν παραβιάζει τις συμφωνίες εμποδίζοντας τα λιμάνια για ισραηλινές εισαγωγές και εξαγωγές», έγραψε ο Κατς στο X. «Έτσι συμπεριφέρεται ένας δικτάτορας, αδιαφορώντας για τα συμφέροντα του τουρκικού λαού και των επιχειρηματιών».
Ο Ερντογάν δεν δίστασε επίσης να τινάξει στον αέρα την επίσκεψή του που είχε προγραμματιστεί για τις 9 Μαΐου στην Ουάσιγκτον, καλωσορίζοντας τον ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά και να χαρακτηρίσει ως «φασιστική» την απάντηση των αρχών των Ηνωμένων Πολιτειών στις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις σε πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Πού πάει ο Ερντογάν;
Μετά την ήττα των τοπικών εκλογών, ο Ερντογάν ενέτεινε την ήδη σκληρή κριτική του προς το Ισραήλ και τη Δύση για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους. Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος έχει κατηγορήσει επανειλημμένα το Ισραήλ για «γενοκτονία» κατά των Παλαιστινίων.
Ανακοίνωσε επίσης ότι θα συμμετάσχει στην υπόθεση της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης για φερόμενες παραβιάσεις της Σύμβασης για τη Γενοκτονία που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου της Γάζας.
Όμως, την ίδια στιγμή, τα κράτη μέλη της ΕΕ θέλουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Τα μεγαλύτερα εμπόδια σε αυτό το μονοπάτι παραμένουν το Κυπριακό και ένας απρόβλεπτος Τούρκος πρόεδρος, που δεν διατάζει παραβιάσεις του κράτους δικαίου στο εσωτερικό και διάλογο με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν στο εξωτερικό.
Ευρωπαίοι πολιτικοί επισκέπτονται εκ περιτροπής το τουρκικό προεδρικό μέγαρο. Ο Γερμανός πρόεδρος Frank-Walter Steinmeier επισκέφθηκε την Άγκυρα την περασμένη εβδομάδα για συνομιλίες με τον Τούρκο ομόλογό του σχετικά με την Ουκρανία, τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και τις γερμανικές εξαγωγές όπλων.
Λίγο αργότερα, ο απερχόμενος πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε έφτασε για να ζητήσει την ευλογία του Ερντογάν για την υποψηφιότητά του για γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ. Στην Άγκυρα αναμένεται σύντομα και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για διμερείς συνομιλίες.
Αν και αυτές οι επισκέψεις είχαν και έχουν διαφορετικούς στόχους, φαίνεται να έχουν ένα κοινό: η Ευρώπη θέλει να λιώσει ο πάγος με την Τουρκία, ακόμα κι αν κανένας Ευρωπαίος ηγέτης δεν θέλει την ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση.
Στην τελευταία σύνοδο κορυφής της ΕΕ, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων υπογράμμισαν απροσδόκητα στην τελική τους διακήρυξη την ανάγκη «να αναπτυχθεί μια σχέση συνεργασίας και αμοιβαία επωφελής», για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το εμπόριο κινεί τις χορδές
Ο επικεφαλής Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ παρουσίασε στο παρελθόν έκθεση για την Τουρκία τον Νοέμβριο, ζητώντας στενότερη συνεργασία στο εμπόριο, την ενέργεια, τις μεταφορές και τον έλεγχο της μετανάστευσης. Πρότεινε επίσης τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης. Η Άγκυρα ενδιαφέρεται ιδιαίτερα γι’ αυτό. Το ελεύθερο εμπόριο με την ΕΕ εξακολουθεί να ισχύει μόνο για εμπορικά αγαθά και υπηρεσίες.
Ο Ερντογάν γνωρίζει επίσης ότι χρειάζεται τους Ευρωπαίους – και τη Δύση γενικότερα. Ανεξάρτητα από αυτό, η Γερμανία και η ΕΕ είναι μακράν οι κύριοι εμπορικοί εταίροι της χώρας. Η οικονομική κατάσταση παραμένει δύσκολη και η Τουρκία χρειάζεται επειγόντως επενδυτές. Οι ανατροπές των τελευταίων ετών στάθηκαν εμπόδιο.
Η Άγκυρα μπορεί να αναμένει άμεσες βελτιώσεις στην οικονομική της δραστηριότητα χάρη στην πρόοδο της τελωνειακής ένωσης.
Γεωστρατηγικές συγκρούσεις
Αλλά η Άγκυρα εξαρτάται επίσης από τη διεθνή συνεργασία στην πολιτική ασφάλειας. Ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν για αυτάρκεια σε όπλα εξακολουθεί να είναι επίκαιρος, αλλά παρά τη μεγάλη πρόοδο της Άγκυρας σε αυτόν τον τομέα, δεν μπορεί να επιτευχθεί στο εγγύς μέλλον.
Ο προνομιακός εταίρος μιας χώρας του ΝΑΤΟ παραμένει η Δύση. Εκ των υστέρων, η αγορά του ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400 αποδείχθηκε κακή απόφαση με σοβαρές συνέπειες.
Ως εκ τούτου, από την επανεκλογή του πέρυσι, ο Ερντογάν έχει εξασφαλίσει ότι οι σχέσεις με τη Δύση είναι όσο το δυνατόν πιο ομαλές. Ο νέος Υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, εκπροσωπεί αυτόν τον δρόμο. Τον Ιανουάριο, η Άγκυρα τελικά ενέδωσε στο θέμα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία έλαβε το πράσινο φως από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την αγορά νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16.
Ζητά συμβιβασμούς
Αλλά και στη Δύση, δεδομένης της εκρηκτικής κατάστασης στη Μέση Ανατολή, αλλά και λόγω του προσφυγικού, για το οποίο η Άγκυρα συνεργάζεται με τις Βρυξέλλες, η ΕΕ δεν έχει την πολυτέλεια να απομονώσει τον Ερντογάν. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι διμερείς σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας έχουν γίνει πιο ευέλικτες.
Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές σε ποιο βαθμό η Τουρκία είναι έτοιμη να πλησιάσει την ΕΕ σε άλλα θέματα. Όταν ένας φιλοκυβερνητικός δημοσιογράφος έγραψε πριν από μερικές εβδομάδες ότι η συνεχιζόμενη κράτηση του φιλάνθρωπου επιχειρηματία Οσμάν Καβάλα δεν ήταν καλή για την Τουρκία, γεννήθηκαν ελπίδες για την τελική απελευθέρωση του πιο διάσημου πολιτικού κρατούμενου στη χώρα.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το ζητούσε εδώ και πολύ καιρό. Αλλά ο Ερντογάν το απορρίπτει. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει μια «εμπορική» προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική. Όπως και με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αναμένει συγκεκριμένες παραχωρήσεις σε αντάλλαγμα. Έντονες αντιδράσεις προκαλεί στην Άγκυρα το γεγονός ότι η Γερμανία, για παράδειγμα, μπλοκάρει την πώληση των Eurofighters στην εταίρο του ΝΑΤΟ, Τουρκία, αλλά αδιαφορεί για την εξαγωγή τους στη Σαουδική Αραβία.
Αγκάθι στα μάτια των «δύο κρατών» στην Κύπρο
Αλλά ακόμη και η τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θεωρείται ως οπισθοδρόμηση για την Τουρκία, κυρίως λόγω της προφανούς σχέσης μεταξύ της εταιρικής σχέσης ΕΕ-Τουρκίας και της επίλυσης του Κυπριακού βάσει του διεθνούς δικαίου και των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Το άρθρο 27 αναφέρει ότι η «εποικοδομητική δέσμευση» της Άγκυρας στο Κυπριακό θα συμβάλει «αποφασιστικά» στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών.
Με απλά λόγια, ας ξεχάσει η Άγκυρα τη «λύση των δύο κρατών» στην Κύπρο. Αυτό φυσικά δεν έγινε αποδεκτό στην Τουρκία. «Οι πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ δεν μπορούν να περιοριστούν στην Κύπρο», ανέφερε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.
Σε κάθε περίπτωση, ο ουρανός παραμένει συννεφιασμένος στις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, αλλά και με τις ΗΠΑ. Και ο Ερντογάν δεν πρόκειται να κάνει πίσω…
