Ο σκληροπυρηνικός και προστατευόμενος του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη της χώρας κ.κ. Ibrahim Raïssi, ήταν αυτός που, σε πλήρη συντονισμό με τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, το διηύθυνε Ιράν εμπλουτίζοντας ουράνιο κοντά στα επίπεδα που απαιτούνται για την παραγωγή πυρηνικών όπλων, εντείνοντας τις σχέσεις της με τη Δύση, αλλά και στο χείλος του γκρεμού με το Ισραήλ.
Η προεδρία του χαρακτηρίστηκε από μια διολίσθηση προς τον αυταρχισμό, τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και τη βίαιη και αιματηρή καταστολή τους. Αλλά ακόμη και πριν έρθει στην εξουσία, είχε αφήσει το στίγμα του ως ο δικαστής που επέβλεπε τις μαζικές εκτελέσεις χιλιάδων κρατουμένων το 1988. Κληρικός πάνω απ’ όλα, ο Ιρανός πρόεδρος φίλησε κάποτε το Κοράνι ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών. Πάντα μιλούσε ακουγόταν περισσότερο σαν ιεροκήρυκας παρά πολιτικός όταν απευθυνόταν στο λαό.
Ο ξαφνικός θάνατος του 63χρονου Raishi, μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν και άλλους αξιωματούχους σε συντριβή ελικοπτέρου την Κυριακή στο βορειοδυτικό Ιράν, ήρθε σε μια στιγμή που το Ιράν δοκιμάζεται από την εσωτερική αναταραχή και τις σχέσεις του με τον υπόλοιπο κόσμο. Πώς όμως ξεκίνησαν όλα;
Παιδικά χρόνια και είσοδος στο δικαστικό σώμα
Ο Raishi γεννήθηκε το 1960 στο Mashhad, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράν και έδρα του ιερότερου σιιτικού ναού της χώρας. Έχασε τον πατέρα του όταν ήταν 5 ετών και άρχισε να παρακολουθεί ένα θρησκευτικό σεμινάριο στην ιερή πόλη του Κομ όταν ήταν 15 ετών. Ενώ ήταν φοιτητής, συμμετείχε σε διαδηλώσεις ενάντια στον υποστηριζόμενο από τη Δύση Σάχη, ο οποίος τελικά ανατράπηκε το 1979 στην Ισλαμική Επανάσταση υπό τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί.
Μετά την επανάσταση, εντάχθηκε στο δικαστικό σώμα και έγινε εισαγγελέας σε πολλές πόλεις, ενώ εκπαιδεύτηκε από τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο οποίος έγινε πρόεδρος του Ιράν το 1981.
Οι «επιτροπές θανάτου» του 1988 και το αίμα στα χέρια του
Το 1988, εν μέσω κοινωνικής κρίσης, οι Φρουροί της Επανάστασης στέρησαν για πρώτη φορά από τους πολιτικούς κρατούμενους τη δυνατότητα να δέχονται επισκέψεις από τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Στη συνέχεια κατέσχεσαν τα ραδιόφωνά τους. Μετά ήρθαν οι «δοκιμές». Σε λίγες εβδομάδες, 10.000 Ιρανοί αντιφρονούντες εκτελέστηκαν.
Ο δικαστής ορισμένων από αυτές τις περίφημες «επιτροπές θανάτου» ήταν ένας αναπληρωτής εισαγγελέας ονόματι Ibrahim Raisi. Ως εισαγγελέας είχε άμεση εξουσία για τη ζωή και τον θάνατο. «Σίγουρα είχε αίμα στα χέρια του», δήλωσε στο USA Today ο Mohammad Bazi, διευθυντής του Κέντρου Kevorkian για Σπουδές Εγγύς Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Οι δολοφονίες ήταν τόσο ακραίες που ο αναπληρωτής και υποτιθέμενος διάδοχος του Χομεϊνί, Μεγάλος Αγιατολάχ Χοσεΐν Αλί Μονταζερί, αντέτεινε, λέγοντας ότι τα θύματα είχαν ήδη καταδικαστεί. Η επιβολή της θανατικής ποινής σε άτομα που έχουν ήδη εκτίσει την ποινή τους και δεν έχουν διαπράξει νέα εγκλήματα είναι μέτρο σαν να κοροϊδεύαμε τον νόμο, υποστήριξε.
Ο Raïssi περιέγραψε τις δολοφονίες “Ένα από τα πιο περήφανα επιτεύγματά μου” της ιρανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας. Στη συνέχεια υπηρέτησε ως γενικός εισαγγελέας στην Τεχεράνη και στη συνέχεια ως γενικός εισαγγελέας της χώρας.
Περισσότερες από τρεις δεκαετίες αργότερα, Το Ιράν δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει επίσημα τις σφαγές Και οι οικογένειες των θυμάτων απαγορεύεται να θρηνούν δημόσια ή για να τιμήσουν τον θάνατό τους. Ο ρόλος του στις μαζικές εκτελέσεις του χάρισε το παρατσούκλι «ο χασάπης της Τεχεράνης».
Η άνοδος στην εξουσία
Ο Ραΐσι παραιτήθηκε από το δικαστικό σώμα το 2016 για να διεκδικήσει την προεδρία της χώρας. Στις εκλογές του 2017 έχασε από τον σχετικά μετριοπαθή Χασάν Ροχανί. Ωστόσο, τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2021, ήρθε στην εξουσία μετά από μια εκλογική διαδικασία που διαχειρίστηκε προσεκτικά ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ για την εξάλειψη όλων των σημαντικών υποψηφίων της αντιπολίτευσης. Πήρε ποσοστό άνω του 62%, «παίζοντας» ωστόσο ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο και με αποχή να βρίσκεται στην κορυφή.
Η άνοδός του στην προεδρία ήρθε αφότου ο Ροχανί υπέγραψε την πυρηνική συμφωνία με τις παγκόσμιες δυνάμεις, από την οποία ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε μονομερώς τη χώρα του. Αναζήτησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε στενότερες σχέσεις με Ρωσία και Τουρκία.
Η θητεία του σηματοδότησε μια περίοδο αναταραχής στις εξωτερικές σχέσεις του Ιράν, αλλά και αυξανόμενων κοινωνικών αναταραχών στη χώρα. Μεταξύ άλλων, έχει αμαυρωθεί από την καταστολή μαζικών διαδηλώσεων μετά τη δολοφονία της 22χρονης Mahsa Amini το 2022, την επιβολή αυστηρού κώδικα ενδυμασίας για τις γυναίκες και ένα καθεστώς τρόμου.
Μένει να δούμε αν ο ξαφνικός θάνατός του –σε μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή για τη Μέση Ανατολή– θα δώσει περισσότερη φωνή στη μετριοπαθή αντιπολίτευση ή θα οδηγήσει το Ιράν σε ακόμη πιο σκοτεινά μονοπάτια.
